Oznake geografskog porekla upotrebljavaju se za obeležavanje prirodnih, poljoprivrednih, prehrambenih i industrijskih proizvoda, proizvoda domaće radinosti i usluga.

Ime porekla je geografski naziv zemlje, regiona, ili lokaliteta, kojim se označava proizvod koji odatle potiče, čiji su kvalitet i posebna svojstva isključivo ili bitno uslovljeni geografskom sredinom, uključujući prirodne i ljudske faktore i čija se proizvodnja, prerada i priprema u celini odvijaju na određenom ograničenom području.Geografska oznaka je oznaka koja identifikuje određeni proizvod kao proizvod poreklom sa teritorije određene zemlje, regiona ili lokaliteta sa te teritorije, gde se određeni kvalitet, reputacija ili druge karakteristike proizvoda suštinski mogu pripisati njegovom geografskom poreklu i čija se proizvodnja i/ili, prerada i/ili priprema odvijaju na određenom ograničenom području.Proizvod može izuzetno da se zaštiti imenom porekla ako ima dokazano tradicionalno obeležje, visoku reputaciju i dobro je poznat i kada sirovina za proizvodnju tog proizvoda potiče sa područja različitog ili šireg od područja prerade, ako je područje proizvodnje sirovine ograničeno i postoje posebni uslovi za proizvodnju te sirovine, kao i sistem inspekcijske kontrole koji obezbeđuje nadzor nad ispunjavanjem posebnih uslova za proizvodnju sirovina.

Zaštita oznake geografskog porekla objedinjava dva različita postupka: postupak za ustanovljenje oznake geografskog porekla i postupak za priznanje statusa ovlašćenog korisnika oznake geografskog porekla. Ako se pred Zavodom za intelektualnu svojinu prvi put ustanovljava oznaka geografskog porekla, kao potpuno novo pravo koje do tada nije bilo registrovano, zainteresovano lice će pokrenuti postupak za ustanovljenje oznake geografskog porekla. Svako domaće fizičko ili pravno lice koji proizvode na određenom geografskom području proizvode koji se obeležavaju nazivom tog geografskog područja, kao i udruženja ovih lica; privredne komore, udruženja potrošača i državni organi zainteresovani za zaštitu  imena porekla, odnosno geografske oznake u okviru svojih aktivnosti. Takođe to mogu i strana fizička ili pravna lica, odnosno strana udruženja, ako je ime porekla, odnosno geografska oznaka priznata u zemlji porekla, kada to proizilazi iz međunarodnih ugovora.

Svako domaće fizičko ili pravno lice koje proizvodi na određenom geografskom području proizvode koji se obeležavaju nazivom tog geografskog područja, kao i udruženja ovih lica; privredne komore, udruženja potrošača i državni organi zainteresovani za zaštitu  imena porekla, odnosno geografske oznake u okviru svojih aktivnosti. Takođe to mogu i strana fizička ili pravna lica, odnosno strana udruženja, ako je ime porekla, odnosno geografska oznaka priznata u zemlji porekla, kada to proizilazi iz međunarodnih ugovora.

Podnošenjem prijave za ustanovljenje oznake geografskog porekla, koja se satoji iz zahteva za ustanovljenje oznake geografskog porekla, podnosi se u dva istovetna  primerka (obrazac G-1), podataka o geografskom području, podnosi se u dva istovetna primerka, podataka o specifičnim karakteristikama proizvoda, koji ako je u pitanju prijava geografske oznake sadrže opis načina proizvodnje proizvoda, precizno naznačenje specifičnih karakteristika ili kvaliteta proizvoda, uključujući i podatke o stečenoj reputaciji, odredbe o tome ko ima pravo na upotrebu geografske oznake i pod kojim uslovima, kao i odredbe o pravima i obavezama korisnika geografske oznake.

Ukoliko se podnosi prijava za ustanovljenje imena porekla, podaci o specifičnim karakteristikama proizvoda podnose u vidu elaborata o načinu proizvodnje proizvoda i posebnim svojstvima i kvalitetu proizvoda.

 

Kako se pokreće postupak za priznanje svojstva ovlašćenog korisnika?

 

Podnošenjem prijave za priznanje svojstva ovlašćenog korisnika, koja se satoji iz:

–         zahteva za priznanje svojstva ovlašćenog korisnika (Obrazac O-1),

–         dokaza o obavljanju određene delatnosti,

–         dokaza o izvršenoj kontroli kvaliteta proizvoda.

U slučaju poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda, sirovinama se smatraju samo žive životinje, meso i mleko.

Uslove, način i postupak inspekcijske kontrole sirovina za proizvodnju poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda sa oznakom geografskog porekla, propisuje ministar nadležan za poslove poljoprivrede.

Geografsko poreklo zaštitili su  vino „bermet” iz Sremskih Karlovaca, kačkavalj iz Svrljiga, „karlovački rizling” iz Petrovaradina, sveži i kiseli kupus iz Futoga, med iz Homolja, malina iz Arilja, belmuž iz Svrljiga, damast iz Bezdana, kačkavalj sa Stare planine, domaći ajvar iz Leskovca. Lipov med sa Fruške gore i med iz Kačera u Šumadiji, ovčji i kravlji sir i jagnjetina iz Sjenice, kačkavalj od kravljeg mleka iz Pirota, sirevi iz Sombora i sa Zlatara (Božetići), šaran iz Ečke, lemeški kulen iz Svetozara Miletića i šunka iz Vršca, takođe su dobili oznaku geografskog porekla.

Oznake geografskog porekla dobili su i pirotski ćilimi, ručno pletena odeća „Sirogojno” iz Užica, voda „duboka” („Bambi”, Požarevac), vino „krokan” sa Bisernog ostrva kod Novog Bečeja, voda „knjaz Miloš” iz Aranđelovca, petrovska klobasa (Bački Petrovac), leskovačko meso za roštilj, valjevski duvan čvarci. Užičani su zaštitili ime goveđe i svinjske pršute i slanine.