Organska hrana, bilo biljnog ili životinjskog porekla, je iz godine u godinu sve popularnija. Trend organske proizvodnje je prepoznat na zapadu, a zaživeo je i u našem regionu. Imajući u vidu važnost pravilne ishrane i činjenicu da se većina štetnih materija u organizam unosi putem hrane, ne čudi sve veća težnja osvešćenog dela sveta da jede hranu sa organskim sertifikatom.

Po čemu se razlikuju organska i neorganska hrana?

Biljna organska hrana je proizvedena bez hemijska đubriva i pesticida, dok neorganski metod proizvodnje koristi sintetičke materije za proizvodnju gotovih prehrambenih proizvoda.

Osim što se u procesu proizvodnje ne koristi sintetika, organska hrana nije genetski modifikovana i ne sadrži nikakve hemijske aditive za hranu ili rastvarače. Kako bi hrana nosila oznaku organske kontrolne organizacije zahtevaju posebnu sertifikaciju za proizvođače. Stoga se organska hrana razlikuje od privatnog baštovanstva ili prirodne hrane. Epitet “organska” se odnosi i na samu hranu i na proces proizvodnje hrane, koji je određen specifičnim zahtevima i standardima koje proizvođači moraju da ispoštuju.

Neorganska hrana koristi sintetičke materije tokom procesa proizvodnje, a one obično uključuju hemijska đubriva i pesticide. Pored toga, proizvođači takođe mogu modifikovati neorganske prehrambene artikle na molekularnom ili genetskom nivou. Ovo omogućava proizvođačima da ukrštaju useve kako bi proizveli otpornije sojeve sa većim količinama.

Prednosti organske hrane

Postoji nekoliko uobičajenih prednosti povezanih sa organskom hranom. Prvo, proces organske poljoprivrede je dobar za celokupno okruženje. Sintetički pesticidi koji se obično koriste u procesu proizvodnje hrane mogu naštetiti lokalnim životinjama i onečišćavaju zemljište. Pored toga, organske farme obično proizvode manje otpada i troše manje energije.

Potrošači takođe imaju koristi od organske hrane ograničavanjem izloženosti potencijalno štetnim sintetičkim proizvodima. Nadalje, organska hrana sadrži više hranljivih sastojaka od neorganske hrane.

Kako se proizvodi organska hrana?

U Srbiji, proizvodnja organske hrane je regulisana sledećim zakonskim aktima:

• Zakon o organskoj proizvodnji.
• Pravilnik o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje.
• Pravilnik o dokumentaciji koja se dostavlja ovlašćenoj kontrolnoj organizaciji radi izdavanja potvrde, kao i o uslovima i načinu prodaje organskih proizvoda.

Navedeni pravni akti uređuju sve etape organske proizvodnje – od kvaliteta zemljišta, vrste semena koja se koristi, pomoćnih materija koje povećavaju plodnost i štite useve od štetočina. Akti organske proizvodnje uređuju i način žetve, skladištenja i pakovanja organske hrane. Dakle, proizvodnja organske hrane je strogo definisana zakonskim odredbama, podleže proverama kontrolne organizacije, kako bi krajnji proizvod nosio oznaku sertifikovanog organskog proizvoda.

Koje biljne kulture se najčešće gaje u organskoj proizvodnji?

Kada je reč o biljnim kulturama, u Srbiji se organskim metodama najviše gaje žitarice, ali u povojima su i organski voćnjaci, povrtnjaci, kao i usevi organskog začinskog bilja.

Od žitarica najpopularniji su usevi organskog kukuruza i pšenice, a od industrijskog bilja to su soja i suncokret, dok se od organskog začinskog bilja najviše uzgajaju nana, kamilica, majčina dušica, origano, ruzmarin i lavanda. Organsko voće koje postiže odlične cene otkupa su jagode, dok se sve više gaje i maline, šljive i jabuke, dok se od povrća ističu korenasto povrće i kupusarke – brokoli, karfiol, kelj itd.

Ipak, površine pod usevima organskog povrća, u odnosu na žitarice, i dalje su neznatne.

Da li organska proizvodnja odnosi i na pakovanje?

Zakonima koji uređuju organsku proizvodnju definisane su metode pakovanja, skladištenja i distribucije organskih proizvoda. Zavisno od vrste organskog proizvoda (žitarice, voća ili povrća) bira se vrsta ambalaže u koju će biti upakovan. Pakovanje se vrši uz pomoć mašine za pakovanje, koja se koristi isključivo za pakovanje organske hrane. Naizmenično pakovanje organskih i proizvoda dobijenih standardnim metodama proizvodnje nije dozvoljeno, jer bi na taj način došlo do kontaminacije organskih proizvoda.

Upakovani organski proizvodi se skladište u posebnim skladištima, koja su hermetički zatvorena i imaju kontrolisanu atmosferu. Ako nije moguće obezbediti posebna skladišta organski i neorganski proizvodi moraju biti razdvojeni, uz jasno deklarisanje jednih i drugih i poštovanje mera koje će sprečiti njihovo mešanje.

Velika pažnja koja se pridaje svim etapama proizvodnje i distribucije organskih proizvoda za cilj ima maksimalnu zaštitu proizvoda i njihovo plasiranje bez ikakvih gubitaka na kvalitetu.

Koja je budućnost organske proizvodnje?

Trend organske proizvodnje je u stalnom porastu, jer na domaćem tržištu postoji potražnja za organskim proizvodima, dok se proizvođači često odlučuju i za izvoz, jer tako postižu bolje otkupne cene. Procenjuje se da od sveukupne količine organski proizvedene hrane samo 1% završi na domaćem tržištu, dok se sve ostalo izvozi. Uprkos tome što se izvozi 99% proizvodnje, potražnja za određenim proizvodima još uvek premašuje ponudu, što govori u prilog tome da potencijal Srbije nije dovoljno iskorišćen u pogledu izvoza organskih proizvoda.

Organska proizvodnja je najviše zaaživela u regionima Vojvodine i Južne i Istočne Srbije, gde se obrađuje otprilike ista površina zemljišta, oko 8.500 hektara, što čini 80% obradivih površina pod organskim usevima. Preostalih 20% nalaze se u regionu Šumadije i Zapadne Srbije.

Primera radi, 2010. godine je bilo svega 137 registrovanih organskih poljoprivrednih proizvođača, dok je taj broj 2019. godine skočio na vrtoglavih 6.262, ali potrebe tržišta još uvek nisu zadovoljene, što ostavlja prostor novim poljoprivrednim gazdinstvima da se priključe organskoj proizvodnji.