Saće je mesto u kome matica polaže jajšca za nove pčele, skladište za med i polen, a pravi se od voska koje pčele zvaću i lepe oblikujući saće. Sastoji se od šestougaonih ćelija koje su savršeno složene jedna uz drugu, tako da između njih nema praznog prostora. Medonosne pčele grade tri vrste saća: matično saće ili matičnjak, radiličko i trutovsko saće. Međutim, ono što najviše intrigira naučnike je zašto pčele grade saće upravo na ovaj način odnosno slaganjem šestougaonih ćelija? Zašto nisu odabrale neki drugi oblik recimo kocku? E, tu postaje zanimljivo zato što su se oblikom ćelija u saću ljudi bavili hiljadama godina.

Prvi pisani trag o ovoj temi potiče od pre više od 2.000 godina. Zapisi rimskog naučnika, Marka Terencija Varona ukazuju da se i on bavio ovim pitanjem. Prema njegovim proračunima pčele grade šestouglove jer bolje od bilo kog drugog oblika drži više meda razbijajući prostor na male jedinice. Varon nikada nije uspeo da dokaže svoju teoriju, ali je pitanje postalo poznato kao pretpostavka medonosne pčele.

Više od 2000 godina kasnije Tomas Hejls, sa Univerziteta u Mičigenu, odlučio je da testira teoriju i pružio je neoborive dokaze o genijalnosti pčela. Hejls je izneo dokaze da medonosne pčele prave šestouglove u svojim košnicama kako bi najefikasnije iskoristile prostor bez suvišnog trošenja voska. Saće napravljeno na ovaj način dovoljno je jako da izdrži skladištenje meda koji je prilično težak, a da pri tome ne ošteti saće koje zahvaljujući načinu izrade može da bude izuzetno čvrsto. Saće se pravi od voska koji luče mlade pčele, koji potom uzimaju starije pčele i pažljivo ga formiraju u savršene šestougaone ćelije od kojih svaka čuva med za zimu.

Medonosne pčele grade tri vrste saća: matično saće ili matičnjak, radiličko i trutovsko saće. Matičnjak je ćelija u kojoj se razvija matica. Razlikuje se po veličini, položaju i obliku u odnosu na trutovsko i radiličko saće. Veličine je oko 25 milimetra, a po obliku podseća na žir. Matičnjak je u visećem položaju i nakon što se matica izleže, pčele uništavaju matičnjak. U matičnjak pčele ne skladište med i polen. Radiličko saće služi za razvoj radilica, kao i skladištenje meda i polena. Ćelije saća su šestouganog oblika i pčele ih poklapaju s ravnim voštanim poklopcima. Trutovsko saće je istog oblika samo nešto veće, a ovu vrstu ćelija saća pčele poklapaju s izbočenim poklopcima u obliku polukugle. U ovim saćima se razvijaju trutovi, skladišti med i vrlo retko polen.

Kako pčele grade saće?

Prilikom gradnje saća, pčele počinju od tavanice i vešaju se jedna na drugu stvarajući „zavesu“. Zadnjim nogama koje imaju čekinje zakači voštani listić potom ga prebacuje na prednje noge i u usta gde vosak žvaće prerađujući ga svojom pljuvačkom. Svaki put kada pčela zgnječi i obradi voštani listić u obliku grudvice ona ga lepi za saće koje se gradi. Pčela preradi jedan voštani listić za oko dva minuta. Tokom gradnje pčele se menjaju, jedna pčela donese grudvicu voska, zalepi ga, stisne i odmah nakon nje dolazi druga pčela, ponavlja postupak i tako redom.

Nakon što na tavan košnice zalepe red voštanih listića u vertikalnom položaju one nastavljaju gradnju poluprizmatičnog oblika i na njega nadograđuju celo saće tako da je jedan ugao prizme okrenut prema gore, a drugi ugao prema dole, paralelno gradeći i sa strane. Dodavanjem satne osnove menja se način gradnje, pa pčele sad prave paralelne ćelije u vodoravnom a potom u dijagonalnom položaju.

U prirodi pčele grade saće tako što stvaraju grozd, dok se u košnici dodaje satna osnova oko koje pčele izvlače bočne voštane ćelije. Na ovaj način pčele se usmeravaju da grade saće onako kako pčelar želi odnosno unutar okvira. Da bi se sprečilo da saće pukne pod teretom meda, posebno prilikom vrcanja, satna osnova se pojačava sa nekoliko redova žica.

Način na koji pčele grade strukturu saća dobijajući na jačini i maksimalnoj iskorišćenosti prostora naveo je naučnike i dizajnere da od njih ukradu ideju za brojne inovacije od snouborda do stambenih zgrada. Danas se po ugledu na pčelinje saće prave brojni materijali koji su bez premca po svojoj čvrstini.