Malčovanje ili malčiranje predstavlja pokrivanje zemljišta slojem organskog ili neorganskog materijala. Cilj malčovanja je usporstavljanje vodno-vazdušnog režima u zemljištu, uspostavljanje rada mikroorganizama da bi se povećala polodnost i bolji razvoj biljaka, a što je veoma bitno i da se spreči pojava korova u toku vegetacije.
Malčovanjem se postižu sledeće koristi:
– popravljaju se fizička,hemijska i biološka svojstva zemljišta
– površinski sloj se obogaćuje humusom, ako se za malč koristi organska materija
– pojačava se aktivnost mikroorganizama u plodnom sloju zemljišta i ubrzava razlaganje organske materije u zemljištu
– sprečava se stvaranje pokorice i popravlja struktura zemljišta
– čuva se vlaga u zemljištu, pa se smanjuju troškovi zalivanja
– smanjuju se oscilacije temperature u zemljištu, jer malč materijal u toku jeseni i zime štiti zemljište od promrzavanja, a u proleće od prekomernog zagrevanja
– onemogućava se razvoj korova
– smanjuju se mehaničke povrede biljaka pošto nema okopavanja i špartanja
– zbog smanjenog zagrevanja zemljišta u proleće usporava se rast biljaka i time smanjuje opasnost od poznih prolećnih mrazeva
– biljke gajene u plasteniku i malčovane folijom su znatno zdravije u odnosu na biljke bez zastiranja zemljišta
Objašnjenje: malč sprečava isparavanje i zadržava svu vlagu u zemljištu, tako da je relativna vlažnost vazduha u takvom plateniku znatno niža, tako da prouzrokovači gljivičnih i bakterijskih oboljenja u suvljoj sredini imaju nepovljne uslove za razvoj bolesti.
Upotreba malča od biljnih ostataka
| Materijal | Osnovna korist | Kada se primenjuje | Kako se primenjuje |
| Kompost | Obogaćuje zemljište, povećava plodnost, guši korove, greje zemljište | Pri sađenju i tokom cele godine | Pokriti jednom ili više puta oko biljke |
| Pokošena trava | Obogaćuje zemljište azotom i organskom materijom | Pri sađenju i tokom cele godine | U sloju od 1 do 4cm oko biljke |
| Listinac iseckani | Obogaćuje zemljište, guši korove, regulište temperaturu zemljišta | Pri sađenju i kao zimski pokrivač | U sloju od 3cm |
| Iglice bora | Dobro guši korove, deluje protiv gljivičnih bolesti | Pri sađenju i kao zimski pokrivač | U sloju od 2 do 4cm ne koristiti za biljke koje ne vole kiselo zemljište |
| Slama | Obogaćuje zemljište, dobro guši korove, hladi zemljište | Pri sađenju i kao letnji pokrivač | U sloju od 8cm oko biljke, ali da je ne dotiče. Najoblja je slama ovsa |
| Strugotina i iver drveta i iseckana kora | Dobro guši korov, hladi zemljište i zadržava vodu | Pri sađenju i tokom cele godine | Najbolje da se kompostira pre upotrebe, koristi se u sloju od 1 do 2 cm |
Od materijala neorganskog porekla u prvom planu su crne, bele ili sive folije različite debljine i trajnosti koje imaju svoje prednosti i mane. Folije omogućavaju zaštitu od niskih i visokih tempetarura zavisno od materijala od kojeg su napravljene. Ovaj efekat folija omgućava raniju proizvodnju od 10-30 dana što pruža mogućnost za rano-prolećnu i kasno-jesenju proizvodnju, bez podizanja skupih objekata. Na pokrivenom zemljištu smanjuje se broj zalivanja, jer se čuva vlaga u zemljištu. Malčiranjem se zemljište čuva i od erozije izazvane vetrom i kišnim kapima, kada dolazi do kvarenja strukture zemljišta. Folijama se suzbijaju korovi, tako što pod dejstvom sunčeve svetlosti i preko polietilenskih prozračnih folija zagreva se zemlljište, podstiču semena korova na nicanje. Tamna folija se može tretirati kao herbicid, ali apsolutno netoksičan, bezopasan po biljke, zemljište i čoveka.
Primer: uticaj malčovanja na ekološke uslove u zemljištu i zakorovljenost kukuruza
| Malčirano-slama | Malčirano- komadići drveta | Malčirano- crna folija | Nemalčirano | |
| Temperatura površine zemljišta (0C) |
24 |
20 |
38 |
35 |
| Temperatura zemljišta na 5cm dubine (0C) |
19 |
17 |
29 |
25 |
| Vlažnost zemljišta (g/g suvog zemljišta) |
0,16 |
0,18 |
0,20 |
0,12 |
| Broj korova po m2 | 73 | 19 | 3 | 192 |
| Sveža biomasa korova (kg/m2) | 0,21 | 0,04 | 0,01 | 1,05 |
| Visina biljke kukuruza (m) |
2,0 |
2,6 |
2,5 |
2,2 |
| Sveža biomasa biljke kukuruza (kg) |
1,2 |
1,6 |
1,5 |
1,0 |
Malčovanjem prinos se može povećati i do 50%.
Razastiranje folije
Folije se pre postavljanja razmeravaju i seku na potrebnu šrinu, zatim se ekserom ravnomerno izbuše po dužini i širini, da d bi kroz načinjene otvore voda mogla da dospe do zemljišnog sloja. Dovoljno je 20-30 otvora po m2 da bi se propustio atmosferski talog ili voda od zalivanja. Kroz te otvore vrši se i prihranjivanje tečnim ili granuliranim mineralnim đubrivima. Pre postavljanja folije, površinski sloj leje ili rastila grubo se obradi motikom ili nekom drugom alatkom, ostavljajući sve neravnine nedirnutim. Zatim se folija širi po celoj dužini i širini leje. Postavljanje treba da bude labavo da se folija svojim naborima prilagodi i prati udubljenja i ispupčenja pokrivenog zemljišta. Folija se ne sme čvrsto zatezati po dužini, jer mogu nastati deformacije i širenje otvora gde su biljke sađene, što za posledicu ima pojavu korova na tim mestima. Nakon postavljanja, potrebno je izvršiti učvršćivanje i fiksiranje folije, kako je vater ne bi pomerao. Krajevi folije se ukopaju u jarak i pokriju zemljom, dok se uzdužnim stranama pokrivaju po potrebi. Nakon kiše ili zalivanja, treba proveriti da li je perforacija folije dobra, i po potrebi dodatno izbušiti još otvora za oticanje.
